Xalq artisti Mərziyə Davudovanın adı çəkiləndə ilk növbədə XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan teatr, kino sənətinin inkişafında böyük xidmətləri olan cəsarətli aktrisa, ana rollarının mahir ifaçısı yada düşür. İstedad və bacarığı sayəsində sənətsevələrin böyük rəğbətini qazanan, mərd, cəfakeş qadın obrazlarını böyük şövqlə tamaşaçılara sevdirən aktrisanın xatirəsi sənətsevərlər üçün həmişə əzizdir. Onu da qeyd edək ki, milli teatr, kino sənətimizin ona ehtiyacı olan bir vaxtda sənətə gələn Mərziyə xanım özünəməxsus ifa tərzinə, dəst-xəttinə, yaradıcılıq üslubuna görə az müddət ərzində məşhurlaşıb, imza atdığı hər bir rolunu yaddaşlara yazıb, istedadını məsləyində dönə-dönə təsdiqləyib.
Danılmaz həqiqətdir ki, kino hələ ibtidai mərhələdən teatr aktyorlarının potensialından bəhrələnib. Mərziyə xanımın kinoda yaratdığı irili-xırdalı rollarının uğur qaynağı da uzun illər fəaliyyət göstərdiyi nəhəng mədəniyyət ocağı olan Akademik Milli Dram Teatrıdır.
Mərziyə xanım hələ kiçik yaşlarından sənət sevdalısı olub. Orta təhsilini “İqbal” rus-tatar məktəbində alıb, burada həvəskarların hazırladıqları tamaşalarda oynayıb. “Birinci teatr” tamaşasındakı Əfifə rolu ilə sənətsevərlərin diqqətini çəkməyi bacarıb.
On dörd yaşında olarkən ilk dəfə teatr tamaşasına – Aleksandr Dümanın “Kameliyalı qadın” əsərinə baxıb. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan dramaturqları Nəcəf bəy Vəzirovun, Nəriman Nərimanovun əsərləri tatar dilinə tərcümə edilir, Hüseyn Ərəblinski, Mirzağa Əliyev kimi teatr xadimləri Hacıtərxanda yerli həvəskarların iştirakı ilə qastrol tamaşaları oynayırdılar. Bu mənada tatar teatrının inkişafında Azərbaycan səhnə sənəti və sənətkarları mühüm rol oynayıblar.
Hüseyn Ərəblinski növbəti dəfə Hacıtərxana qastrola gəlib. Hərdən vaxt tapıb dram həvəskarlarının tamaşalarına da baxıb. Mərziyə Davudovanın çıxışı çox xoşuna gəlib və ona Bakıya gəlməsini tövsiyə edib. Mərziyə xanım 1919-cu ildə Bakıya gəlib. Birləşmiş Dövlət Teatrosu nəzdində Türk Dram Teatrosu (indiki Akademik Milli Dram Teatrı) kollektivinə aktrisa kimi qəbul edilib. Bir müddət Tiflis Azərbaycan Dram Teatrında və Bakı Türk İşçi Teatrında işləyib. Sonradan Milli Teatra qayıdıb, ömrünün sonunadək həmin teatrın aparıcı aktrisalarından biri olub. Yerli və xarici dramaturqların əsərləri əsasında hazırlanan tamaşalarda müxtəlif xarakterli rollar oynayıb. Aktrisanın aktiv teatr fəaliyyəti və rollarının uğuru kino rejissorlarının da diqqətindən yayınmayıb. Romantik və realist aktyor məktəbinin yaradıcılarından və davamçılarından hesab olunan istedadlı aktrisaya kinoda səkkiz filmdə çəkilmək, ana rollarını yaratmaq nəsib olub.
“Hacı Qara” filmində Tükəz, “Bir ailə” kinodramında ana, “Bakının işıqları” filmində Anaxanım, “Bəxtiyar” kinokomediyasında Bəxtiyarın anası Gülbadam, “Koroğlu” filmində dayə, “Qızmar günəş altında” məhəbbət dramında kənd sakini, “Bir məhəllədən iki nəfər”də Fatma, “Əsl dost”da Fərmanın anası Sənəm rollarını yaddaqalımlı, inandırıcı yaradıb.
Aktrisa sözügedən filmlərdə baş, ikinci planlı və yaxud kiçikplanlı rollarının hər birini eyni şövq, böyük ustalıqla oynayıb. Ekran personajlarının fərdi cəhətlərini məharətlə çatdırmağa müvəffəq olub.
Mərziyə xanım “Bir ailə” və “Bakının işıqları” filmlərində yaratdığı genişplanlı rollarının təfsirində Azərbaycan qadınının tipik cəhətlərini daha qabarıq şəkildə göstərib. “Bir ailə” filmində ana neft daşlarında işləyən yeganə oğlunu İkinci Dünya müharibəsinə yola salır. Oğlu Nəcəf arxa cəbhədə qoyub getdiyi dostlarından, yarımçıq qalan işindən narahatdır. Anasına yazdığı məktubların birində iş yoldaşları, neftçi briqadası haqqında xəbər gözlədiyini bildirir. Ana Xəzər dənizinin ortasında, fırtınaların qoynunda yerləşən neft buruqlarına gedəndə oğlunun necə çətin şəraitdə işlədiyinin fərqinə varır. Ön cəbhədə tankçı olan oğlunun neftsiz qalmaması üçün onun arxa cəbhədəki yerini əvəz etməyə çalışır və buna nail olur. Çətin zəhmət tələb edən neftçi işinin öhdəsindən bacarıqla gələn ana ön cəbhəyə göndərilən Bakı neftinin çıxarılmasında xidməti olması üçün əlindən gələn köməyi əsirgəmir, böyük çətinliklərə qatlaşaraq, Neft Daşlarında çalışan oğlunun yerinə işləməyə qərar verir.
Böyük bir neftçi ailəsindən, onların ailədaxili mehriban, mədəni münasibətindən, ailə üzvlərinin hər birinin vətəndaşlıq borcunu ləyaqətlə yerinə yetirməsindən bəhs olunan “Bakının işıqları” filmində Mərziyə Davudovanın ekran qəhrəmanı neftçi övladlar yetişdirən zəhmətkeş anadır. Daim övladlarının qayğısına qalan, onlar üçün narahat olan ibrətamiz nəsihətləri ilə övladlarına doğru tərbiyə və həyat istiqaməti verən ana sadə, səmimi, zəhmətkeş qadındır. Böyük ailəyə başçılıq edən, qonaq-qaralı evin səliqə-sahmanını qoruyan ana həm də ailə xoşbəxtliyinin qoruyucusudur, keşikçisidir.
Sənət priyomlarından məharətlə, yerində və doğru mizanlarda istifadə edən Mərziyə xanımın səmimi ifası məhz bu mənada yaratdığı hər bir ekran rolunu sevdirirdi, yaddaşlara, qəlblərə yazırdı.
Sənətdə daim peşəkarlıq nümayiş etdirən aktrisa həm də ictimai xadim kimi fəaliyyət göstərib. 1956-1962-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin (indiki Teatr Xadimlər İttifaqının) sədri işləyib. Bir neçə çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı olub.
62 illik ömür payının 42 ilini sənətə həsr edən Mərziyə xanım 1933-cü ildə Əməkdar, 1936-cı ildə Xalq artisti, 1949-cu ildə SSRİ Xalq artisti fəxri adlarını alıb, orden və medallarla təltif olunub.
Dövlət Film Fondu